نالي واري سگھڙ مرحوم صدورو خان جمالي جي ياد ۾ ڪرايل سگھڙ ڪچهري

ڪاشف هليا اوڏهين پائي جهنگل مان جهاتي

رنــــدن راز پــوڙي اهو ذڪــر پڙهـيو ذاتـي

هن شعر جوخالق ناميارو ڏات ڌڻي مرحوم صدورو خان جمالي هو جنهن سانگھڙ ضلعي ۾ جنم ورتو اتان هجرتڪري  ڦوهه جواني ۾ ٻانڌي لڳ ڳوٺ وزير خانجمالي ۾ آباد ٿي جواني جي جوڀن رت ۾ عام دنياوي خفا وساري عام ماڻهن کان لاتعلق ٿيخدا جو گھر وسائي الله الله ڪرڻ لڳو دنياوي ڪمن ڪارين کان پري صدورو خان جمالي جيخواهش مديني واري سرڪاري جي چانٺ چمڻ هو ان زماني ۾ جهازن جيپن واري سهولت نه هجڻڪري پيرين پنڌ نڪري پيو ٻه دفعا ناڪام ٿيو آخر سندس محنت رنگ لاتو ۽ هن جي سرڪارجي روضي تي حاضري ٿي واپس اچي الله انجي رسول ۽ اهل بيت جي تعريف ۾ سوين سينگاربيت ۽ شعر لکيا جن کي ڪتابي شڪل نه ملي سگھي آهي ڪجهه مواد موجود آهي جيڪو سندسڏاهپ ڏانءَ ۽ ڏات جي نشاندهي ڪري ٿو ته هو هڪ وڏو سگھڙ هئو، مرحوم 85 سالن جي ڄمار۾ جهان ڇڏي ٻانڌي ڀرسان ڳوٺ وزير خان جمالي ۾ هميشه لاءِ آرامي ٿيو کيس ڀيٽا ڏيڻ ۽سندس لڪل خزاني کي ظاهر ڪرڻ لاءِ سگھڙ ڪچهري ڪرائي وئي جنهن ۾ مختلف سياسي سماجيڌرين سان تعلق رکندڙن کانسواءِ ڏات جا ڏيئا ٻاريندڙن جي وڏي انگ شرڪت ڪئي. نوشهروفيروز،دادو، شهيد بينظيرآباد، حيدرآباد ۽ سانگھڙ سميت سنڌ جي ٻين ضلعن مان آيل ڏات ڌڻين ۽معززين شرڪت ڪئي. اسٽيج سيڪريٽري جا فرائض من موهيندڙ آواز جي مالڪ محمد حسن کوسو ۽اصغر لاکي سرانجام ڏيندي ناليوارن سگھڙن کي سڏائي تشريف رکڻ جو چيو ۽ باقائداڪاروائي شروع ڪندي تلاوت ڪلام پاڪ لاءِ محمد صالح ڪورائي کي سڏيو ويو. بدر عليمحمد جمالي نبي سردار ﷺ جي شان ۾ نعت شريف پڙهي. سنڌ جي عظيم تر روايت مطابق آيلمهمانن جي مان ۾ ڀليڪار جا چند لفظ چوڻ لاءِ مرحوم سگھڙ صدورو خان جمالي جي پٽ سلطانخان جمالي سينگاريل اسٽيج تي آيو جنهن کلي کيڪاريندي معزز مهمانن کي مخاطب ٿينديچيو ته اهو قومون زنده سلامت آهن هيڪي پنهنجي محسنن کي نه ٿيون وسارين سنڌ جو اصلروح ثقافت سڃاڻ ڏات ڌڻي بزرگ، اوليا ئي آهن، جن جي پورهئي جي ڪري سنڌ سکي ستابيآهي. اڄ ڏات ڌڻين جو هيڏووڏو ميڙ ڏسي ضرور خوشي ٿي آهي مگر ايترو ضرور چوندس تهڏات ۽ ڏانءَ جي مالڪن کي پٺ تي رکيو پيو وڃي کين سرڪاري تقريبن کان علاوه نجيمحفلن ۾ پڻ موقعو فراهم ڪيو وڃي ان کان پوءِ سگھڙن پاران ڏور بيت سينگار پهاڪاشعروشاعري ڳجهارتون ڏيڻ وارو وقت اچي ويو. سگھڙ ”علي محمد  جمالي“ هي سگهڙ سياڻا سڳنڌ. محبت واري محفل جوپڇائين پنڌ پيش ڪيو ۽ ٻڌندڙن کان خوب داد حاصل ڪيو. سگھڙ ابل حسين پريو ڳجھارتڏيندي چيو ته  ”ولايت ذات ۾ کاڄ پاڻي ٿيو“ تهسگھڙن ۾ ڦڙڦوٽ پئجي وئي ۽ هڪ ٻئي سان صلاحون ڪري ڳجهارت کي ٽوڙيو ويو ته محفل ۾ويٺلن تاڙين جا واڄٽ ڪڍائي کين خوب داد بخشيو جيئن جيئن رات پڄاڻي تي پئي پهتي تهسگھڙن جا جوش جذبو به جوان ٿيندا پئي ويا، انهن اهڙا ته شعر، بيت، سينگار پڙهيا جومحفل ۾ موجود ماڻهو جهومڻ سان گڏ واه واه جا نعرا هڻندا رهيا، سگھڙن جا پيش ڪيلاساسا جيڪي شعر بيت وغيره آهن لکون ته صفحا ڀرجي ويندا مگر مختصر ڪندي اهولکون ٿا ته هن محفل ۾ سگھڙ گهرام خان جتوئي، سگھڙ محمد اشرف لانگاه، محمد صالحڪورائي، محمد وارث مستوئي، غلام حسين لنڊ، سليمان ڪنڊاڻي، غلام رسول لنڊ، علي گلڀٽي، غلام اصغر لاکو، قربان علي رند، دودل خان خاصخيلي ۽ ٻين سگھڙن ڏات جا ڏيئاروشن ڪندي محفل کي چار چنڊ لڳائي ڇڏيا. سگھڙن ٻين کي خوش ڪرڻ لاءِ ته وسان نه پيگھٽايو پر هو پنهنجي دل جي اندر ضرور درد رکيو ويٺا هئا ڇو ته سندن مسئلن جي درمانلاءِ ڪير نظر نه ٿو اچي، ٻهراڙي ۾ بدامني پيدا ٿيڻ ۽ وڌندڙ مهانگائي بيروزگاري ڪريجتي قديم ريتون رسمون ۽ اوطاقون ويران ٿينديو پيون وڃن اتي ڳوٺاڻن هيڏي محفل مچائيپنهنجو پاڻ ملهايو.

شبير احمد عباسي

حڪومت کي وڻن جي واڍي جو نوٽيس وٺڻ گھرجي

سنڌ حڪومت وڻن جي پوکائيواڌ ويجهه لاءِ قدم کڻي رهي آهي جنهنتي سنڌ اسيمبلي ۾ڪافي بحث پڻ ٿيو آهي. ماحول کي آلودگي کان پاڪ رکڻ لاءِ  سڀ کان وڏو وسيلو وڻ ئي آهن. حڪومت ڪيٽي بندر،شاه بندر، ڪراچي، ٺٽي، بدين سميت سنڌ جي ٻين علائقن ۾تمر جا لکين وڻ لڳائڻ جيدعويِٰ ڪري رهي آهي جڏهن ته مقامي ماڻهن جو چوڻ آهي ته لکين وڻ لڳايا ويا پر اڌکان وڌيڪ وڻ سڙي ويا آهن جنهن جو سبب کارو پاڻي آهي جڏهن ته حڪومت ان موقف کي ردڪندي چوي ٿي ته گذريل سال ٻوڏ جي پاڻي ۽ هن سال پوندڙ بارشن سبب کاري پاڻي جو اٿرضايع ٿي ويو آهي جنهن ڪري تمام ٿورا وڻ ضايع ٿيا آهن، هن وقت تمر ۽ نم جي وڻ جيپوکا.ئي تي زور ڏنو پيو وڃي، هڪ وڻ تي پوکائي سميت ويهه روپيه خرچ اچن ٿا. 1990کان پهرئين ٻيلن بئراجن شاخن ۽ ننڍن وڏن واهن جي ڪپرن تي ٽالهي، سرينهن، ٻٻر، ٻيرسميت وڻن جو وڏو تعداد موجود هوندو هئو جتي چند وڻن کانسواءِ ٿڙ وڃي بچيا آهن جتيوڻن جون ڊگهيون ڊگهيون قطارون هونديون هيون اتي داروغن ۽ ٻين ايريگيشن  عملدارن جي نا اهلي سبب سرڪاري ٽالهين جي واڍي۾ با اثر ڌريون اهلڪار ڪامورا آرا مشينن وارا ملوث نظر آيا آهن. ايريگيشن انتظامياجي سستي ۽ نااهلي سبب قديم قيمتي ٽالهين ۽ ٻين قسمن جا وڻ جن ۾ ٻن يا ٽن ماڻهن جوڀاڪر مس پوندو هئو  اتي اڄ وڻن بجائ لامون۽ ٿڙ وڃي بچيا آهن. ڪيترن ماڻهن انهن وڻن کي بيدردي سان ڪٽي وڍي فرنيچر در دريون ۽ٻين ڪمن جي استعمال ۾ آندو آهي، پر اتي مقرر ڪيل ايريگيشن عملدارن جي ڪن تي جون بهنه چُري آهي. جتي گرمي جا ستايل شهري پڪنڪ پارٽيون ڪري ڀرپور زندگي جا مزا ماڻينداهئا آسپاس جي ڳوٺن جا رهواسي گھاٽي ڇانو ۾ گھڙيون گھاريندا هئا ۽ سندن مال به وڻنجي ڇانوَ ۾ آسيس وٺندو هئو. پکي پکڻ پنهنجي نسل جي واڌاري لاءِ وڻن ۾ آکيرا ٺاهيوڻدڙ ۽ من موهيندڙ ٻوليون ٻولي ماحول کي خوبصورت بڻائيندا هئا. اتي شاهراهن، روڊن،رستن، بئراجن، واهن ۽ شاخن تي واري ۽ مٽي اڏامي رهي آهي جنهن سبب ننڍن وڏن واهن ۽شاخن کي گھارا پوڻ معمول بڻجي چڪو آهي ۽ جن جاين تي وڻ پوکيا ويا سي سار سنڀال نههئڻ سبب تباهه ۽ برباد ٿي چڪا آهن. پر انظاميه ۽ سڃاڻ ڌريون وڻن جي واڍي بابت سوچويچار نه ڪيو آهي، جنهن سبب ڪٿي ڪٿي نظر ايندڙ رهجي ويل وڻوڍجي ويندا ۽ ماحول معطربڻجڻ بجاءِ گندگي ۽ آلودگي جي ور چڙهي ويندو، ان لاءِ ضروري آهي ته ايريگيشن،روڊس، فاريسٽ، تعليم ۽ صحت کاتي سميت ٻين کاتن کي وڻن جي پوکائي لاءِ پابند بڻائي وڻن جي سار سنڀال کي يقيني بڻائيماحول کي خوشگوار بڻايو وڃي ۽ وڻن جي واڍي ۾ ملوث ماڻهن کي شامل ڪري قانون مطابقسزا ڏني وڃي.

شبير احمد عباسي

سياري جي موسم ايندي ئي افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿي ويا.

سياري جيموسم ايندي ئي سنڌ اندر هر سال وانگر هن ڀيري به افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿيويا آهن، جن جي آمد سان سنڌ اندر ڪيترا ئي مسئلا جنم وٺن ٿا مگر انتظاميا هر ڀيريهنن جي آمد کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي آهي. هنن جي اچڻ سان مقامي ماڻهن جي روزگار ۾ گهٽتائياچي وڃي ٿي، جنهن ڪري ڏهاڙي ته ڪم ڪندڙ ڪيترا ئي مقامي ماڻهو بيروزگار ٿي وڃن ٿا.افغاني پٺاڻ گهٽ معاوضي تي به ڪم ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا، جنهن ڪري مقامي مڻهن کينظر انداز ڪيو وڃي ٿو. سنڌ اندر ٿيندڙ ترقياتي ڪمن ۾ به هتان جي انتضاميا گھڻو ڪمپٺاڻن کان ڪرائي ٿي جنهن ڪري ٺيڪيدارن جي پڻ ڪوشش هوندي آهي ته افغانين جي ليبرکان ڪم ڪرايو وڃي، پوءِ روڊن رستن جو ڪم هجي، پٿرن جي وڇائي، ڏامر ڪرائڻ، انڊرگرائونڊ کڏا کوٽائڻ سميت ننڍا وڏا ڪم کانئن ڪرايا وڃن ٿا. جنهن ڪري مقامي غريبپورهيت ٻن ويلن جي ماني جي حاصلات لاءِ به پريشان آهن، افغاني پٺاڻ نه صرف مزدوريڪن ٿا، بلڪه چين، ڀارت، روس، ايران ۽ ٻين ملڪن مان سمگل ڪيل سامان جنهن ۾ واچون،ڪمپيوٽر، ڪلڪيوليٽر، ڊنرسيٽ، ٿرماس، ڪيمرائون، موبائيل سيٽ، ڪٽلري سيٽ، شيشي جاٿانو، ڪالين، ڪمبل، جوسر مشينون، سوئيٽر، ڪپڙا، ميڪ اپ جي سامان سميت ٻيا به ڪيترائي ائٽم شامل آهن جن کي کپائي خاصو مال ميڙي ملڪ ڏانهن موٽي وڃن ٿا. جڏهن تهڪيترائي افغاني ته موٽڻ جو نالو ئي نه ٿا وٺن ۽ هتي جايون جڳهون ڪرائي تي وٺيمستقل طور رهائش اختيار ڪري وٺن ٿا. جڏهن ته انتظاميا ان سڄي عمل کان باخبر هونديبهکانئن ڪجهه به پڇڻ جي زحمت نه ٿي ڪري. هتي آباد ٿيل افغاني ڪوشش ڪري پنهنجي عزيزن۽ واسطيدارن کي پاڻ وٽ گھرائي آباد ڪندا رهن ٿا. افغانين جي وڌندڙ انگ جي ڪريمقامي ماڻهو ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي ويا آهن. ڇو ته افغاني پٺاڻ ڪجهه سال اڳ صرف ڪراچي،حيدرآباد، ميرپورخاص، نوابشاهه ۽ سکر تائين محدود هئا، مگر هاڻي انهن جو وڏو انگسنڌ جي ننڍن وڏن شهرن کان ويندي وستين ۽ واهڻن تائين پهچي چڪو آهي ۽ هن وقت کينايتري آزادي حاصل آهي جو سندن ڪاروبار عروج تي آهن ائين محسوس ٿي رهيو آهي جيئن هيهتان جا اصلوڪا رهواسي آهن ۽ سنڌ سندن ملڪيت آهي. چند سال اڳ جن شهرن ۾ ڪاروبار ۽روزگار سانگي ايندا هئا ته اڪيلا ۽ ڇڙا رهندا هئا مگر هاڻي پنهنجا ٻار ٻچا ۽عورتون به ساڻ آڻين ٿا، سندن ننڍا ٻار اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڙهڻ بجاءِ ويگنن بس اڏنريلوي اسٽيشن شهر جي بازارن ۽ اسڪولن جي مين گيٽن آڏو ڊرائي فروٽ سميت ڇولا،پٽاٽا، چپس، دال موٽ، مڪئي داڻا ۽ ٻيون شيون وڪڻي پنهنجي والدين جو مالي سهاروبڻيل آهن، مقامي ماڻهن کان افغاني پٺاڻ وڌيڪ محنتي جفاڪش ۽ ڪمائو آهن، جنهن ڪريهنن علائقن کي هو مال غنيمت سمجهي مال ميڙڻ جو ذريعوبڻائي پنهنجي خاندان کي خوشڪيو ويٺا آهن. افغاني پٺاڻ سادگي جي لحاظ کان اول نمبر آهن، کاڌي پيتي ۾ ڳڙ چانهه۽ ماني سندن خوراڪ بڻيل آهي ڪو به شوشا ڪرڻ بجاءِ افغانستان مان ئي آندل گرم ڪپڙابوٽ ۽ ٻيو سامان استعمال ڪن ٿا. ڪمائڻ باوجود هتان جي ڪا به خريداري نه ٿا ڪن ۽ وڌکان وڌ بچت ڪري پنهنجي ملڪ وڃي آهستي آهستي گرمي جا ڏينهن گزاريندا آهن، مٿين شهرنکان علاوه ڪيترن ئي ڳوٺن جي سلجهيل ماڻهن سياسي سماجي تنظيمن ۽ قومپرستن ڪوششونورتيون ته افغانين جي آمد کي روڪيو وڃي، مگر هن وقت تائين ڪنهن به ٻوٽو نه ٻاريو.افغاني ٿورائي بجاءِ گھڻائي ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، افغانستان مان ايندڙ پٺاڻن جووڏو انگ ڪو به هنر نه ٿو ڄاڻي تنهن باوجود به هو سٺن صنعتي ادارن ۾ مزدوري وٺيووڃن. شهرن جي مک چوراهن تي ريڙها لڳائي نيلامي مال جنهن ۾ سوئيٽر، بوٽ، ڪوٽ،واسڪيٽ، جوراب، جيڪٽ، لويون ۽ گرم شالون شامل آهن انهن کي کپائي روزگار تي قبضوڄمايو ويٺا آهن. اگر ڪو ايترو چوي ته دڪانن آڏو يا مک چوراهن تان حد دخليون ختمڪريو ته هو احتجاج سان گڏ جھيڙي فساد کان به نه ٿا لنوائين ڇو ته کين ٻيا پٺاڻ بهسپورٽ ڪن ٿا ان لاءِ ئي افعاني سري عام کليل داداگيري پڻ ڪن ٿا جڏهن ته ڪيترائيافغاني شهرن ۾مجمعا ڪري انهن ۾ جبلن جون جڙي ٻوٽيون مهمائي ۽ ٻيون هٿرادو ٺاهيلتيل ۽ جواني وڌائڻ واريون دوائون وڪڻي اٻوجهه ۽ مسڪين ماڻهن کي ٻنهن هٿن سان ڦريلٽي رهيا آهن. صحت کاتي کان ويندي سرڪار تائين ساري انتظاميا اگهور ننڊ ستل آهي. جنهنڪري شهرن اندر دهشتگردي جون وارداتون اڻٽر بڻيل آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته سنڌاندر افغانين جي وڌندڙ چرپر تي نظر رکي سندن آمد کي روڪيو وڃي ۽ غير قانوني طوررهيل افغانين کي نيڪالي ڏئي مقامي ماڻهن لاءِ روزگار جا دروازا کوليا وڃن.

شبير احمد عباسي

سياري جي موسم ايندي ئي افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿي ويا.

سياري جيموسم ايندي ئي سنڌ اندر هر سال وانگر هن ڀيري به افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿيويا آهن، جن جي آمد سان سنڌ اندر ڪيترا ئي مسئلا جنم وٺن ٿا مگر انتظاميا هر ڀيريهنن جي آمد کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي آهي. هنن جي اچڻ سان مقامي ماڻهن جي روزگار ۾ گهٽتائياچي وڃي ٿي، جنهن ڪري ڏهاڙي ته ڪم ڪندڙ ڪيترا ئي مقامي ماڻهو بيروزگار ٿي وڃن ٿا.افغاني پٺاڻ گهٽ معاوضي تي به ڪم ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا، جنهن ڪري مقامي مڻهن کينظر انداز ڪيو وڃي ٿو. سنڌ اندر ٿيندڙ ترقياتي ڪمن ۾ به هتان جي انتضاميا گھڻو ڪمپٺاڻن کان ڪرائي ٿي جنهن ڪري ٺيڪيدارن جي پڻ ڪوشش هوندي آهي ته افغانين جي ليبرکان ڪم ڪرايو وڃي، پوءِ روڊن رستن جو ڪم هجي، پٿرن جي وڇائي، ڏامر ڪرائڻ، انڊرگرائونڊ کڏا کوٽائڻ سميت ننڍا وڏا ڪم کانئن ڪرايا وڃن ٿا. جنهن ڪري مقامي غريبپورهيت ٻن ويلن جي ماني جي حاصلات لاءِ به پريشان آهن، افغاني پٺاڻ نه صرف مزدوريڪن ٿا، بلڪه چين، ڀارت، روس، ايران ۽ ٻين ملڪن مان سمگل ڪيل سامان جنهن ۾ واچون،ڪمپيوٽر، ڪلڪيوليٽر، ڊنرسيٽ، ٿرماس، ڪيمرائون، موبائيل سيٽ، ڪٽلري سيٽ، شيشي جاٿانو، ڪالين، ڪمبل، جوسر مشينون، سوئيٽر، ڪپڙا، ميڪ اپ جي سامان سميت ٻيا به ڪيترائي ائٽم شامل آهن جن کي کپائي خاصو مال ميڙي ملڪ ڏانهن موٽي وڃن ٿا. جڏهن تهڪيترائي افغاني ته موٽڻ جو نالو ئي نه ٿا وٺن ۽ هتي جايون جڳهون ڪرائي تي وٺيمستقل طور رهائش اختيار ڪري وٺن ٿا. جڏهن ته انتظاميا ان سڄي عمل کان باخبر هونديبهکانئن ڪجهه به پڇڻ جي زحمت نه ٿي ڪري. هتي آباد ٿيل افغاني ڪوشش ڪري پنهنجي عزيزن۽ واسطيدارن کي پاڻ وٽ گھرائي آباد ڪندا رهن ٿا. افغانين جي وڌندڙ انگ جي ڪريمقامي ماڻهو ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي ويا آهن. ڇو ته افغاني پٺاڻ ڪجهه سال اڳ صرف ڪراچي،حيدرآباد، ميرپورخاص، نوابشاهه ۽ سکر تائين محدود هئا، مگر هاڻي انهن جو وڏو انگسنڌ جي ننڍن وڏن شهرن کان ويندي وستين ۽ واهڻن تائين پهچي چڪو آهي ۽ هن وقت کينايتري آزادي حاصل آهي جو سندن ڪاروبار عروج تي آهن ائين محسوس ٿي رهيو آهي جيئن هيهتان جا اصلوڪا رهواسي آهن ۽ سنڌ سندن ملڪيت آهي. چند سال اڳ جن شهرن ۾ ڪاروبار ۽روزگار سانگي ايندا هئا ته اڪيلا ۽ ڇڙا رهندا هئا مگر هاڻي پنهنجا ٻار ٻچا ۽عورتون به ساڻ آڻين ٿا، سندن ننڍا ٻار اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڙهڻ بجاءِ ويگنن بس اڏنريلوي اسٽيشن شهر جي بازارن ۽ اسڪولن جي مين گيٽن آڏو ڊرائي فروٽ سميت ڇولا،پٽاٽا، چپس، دال موٽ، مڪئي داڻا ۽ ٻيون شيون وڪڻي پنهنجي والدين جو مالي سهاروبڻيل آهن، مقامي ماڻهن کان افغاني پٺاڻ وڌيڪ محنتي جفاڪش ۽ ڪمائو آهن، جنهن ڪريهنن علائقن کي هو مال غنيمت سمجهي مال ميڙڻ جو ذريعوبڻائي پنهنجي خاندان کي خوشڪيو ويٺا آهن. افغاني پٺاڻ سادگي جي لحاظ کان اول نمبر آهن، کاڌي پيتي ۾ ڳڙ چانهه۽ ماني سندن خوراڪ بڻيل آهي ڪو به شوشا ڪرڻ بجاءِ افغانستان مان ئي آندل گرم ڪپڙابوٽ ۽ ٻيو سامان استعمال ڪن ٿا. ڪمائڻ باوجود هتان جي ڪا به خريداري نه ٿا ڪن ۽ وڌکان وڌ بچت ڪري پنهنجي ملڪ وڃي آهستي آهستي گرمي جا ڏينهن گزاريندا آهن، مٿين شهرنکان علاوه ڪيترن ئي ڳوٺن جي سلجهيل ماڻهن سياسي سماجي تنظيمن ۽ قومپرستن ڪوششونورتيون ته افغانين جي آمد کي روڪيو وڃي، مگر هن وقت تائين ڪنهن به ٻوٽو نه ٻاريو.افغاني ٿورائي بجاءِ گھڻائي ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، افغانستان مان ايندڙ پٺاڻن جووڏو انگ ڪو به هنر نه ٿو ڄاڻي تنهن باوجود به هو سٺن صنعتي ادارن ۾ مزدوري وٺيووڃن. شهرن جي مک چوراهن تي ريڙها لڳائي نيلامي مال جنهن ۾ سوئيٽر، بوٽ، ڪوٽ،واسڪيٽ، جوراب، جيڪٽ، لويون ۽ گرم شالون شامل آهن انهن کي کپائي روزگار تي قبضوڄمايو ويٺا آهن. اگر ڪو ايترو چوي ته دڪانن آڏو يا مک چوراهن تان حد دخليون ختمڪريو ته هو احتجاج سان گڏ جھيڙي فساد کان به نه ٿا لنوائين ڇو ته کين ٻيا پٺاڻ بهسپورٽ ڪن ٿا ان لاءِ ئي افعاني سري عام کليل داداگيري پڻ ڪن ٿا جڏهن ته ڪيترائيافغاني شهرن ۾مجمعا ڪري انهن ۾ جبلن جون جڙي ٻوٽيون مهمائي ۽ ٻيون هٿرادو ٺاهيلتيل ۽ جواني وڌائڻ واريون دوائون وڪڻي اٻوجهه ۽ مسڪين ماڻهن کي ٻنهن هٿن سان ڦريلٽي رهيا آهن. صحت کاتي کان ويندي سرڪار تائين ساري انتظاميا اگهور ننڊ ستل آهي. جنهنڪري شهرن اندر دهشتگردي جون وارداتون اڻٽر بڻيل آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته سنڌاندر افغانين جي وڌندڙ چرپر تي نظر رکي سندن آمد کي روڪيو وڃي ۽ غير قانوني طوررهيل افغانين کي نيڪالي ڏئي مقامي ماڻهن لاءِ روزگار جا دروازا کوليا وڃن.

شبير احمد عباسي

سياري جي موسم ايندي ئي افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿي ويا.

سياري جيموسم ايندي ئي سنڌ اندر هر سال وانگر هن ڀيري به افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿيويا آهن، جن جي آمد سان سنڌ اندر ڪيترا ئي مسئلا جنم وٺن ٿا مگر انتظاميا هر ڀيريهنن جي آمد کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي آهي. هنن جي اچڻ سان مقامي ماڻهن جي روزگار ۾ گهٽتائياچي وڃي ٿي، جنهن ڪري ڏهاڙي ته ڪم ڪندڙ ڪيترا ئي مقامي ماڻهو بيروزگار ٿي وڃن ٿا.افغاني پٺاڻ گهٽ معاوضي تي به ڪم ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا، جنهن ڪري مقامي مڻهن کينظر انداز ڪيو وڃي ٿو. سنڌ اندر ٿيندڙ ترقياتي ڪمن ۾ به هتان جي انتضاميا گھڻو ڪمپٺاڻن کان ڪرائي ٿي جنهن ڪري ٺيڪيدارن جي پڻ ڪوشش هوندي آهي ته افغانين جي ليبرکان ڪم ڪرايو وڃي، پوءِ روڊن رستن جو ڪم هجي، پٿرن جي وڇائي، ڏامر ڪرائڻ، انڊرگرائونڊ کڏا کوٽائڻ سميت ننڍا وڏا ڪم کانئن ڪرايا وڃن ٿا. جنهن ڪري مقامي غريبپورهيت ٻن ويلن جي ماني جي حاصلات لاءِ به پريشان آهن، افغاني پٺاڻ نه صرف مزدوريڪن ٿا، بلڪه چين، ڀارت، روس، ايران ۽ ٻين ملڪن مان سمگل ڪيل سامان جنهن ۾ واچون،ڪمپيوٽر، ڪلڪيوليٽر، ڊنرسيٽ، ٿرماس، ڪيمرائون، موبائيل سيٽ، ڪٽلري سيٽ، شيشي جاٿانو، ڪالين، ڪمبل، جوسر مشينون، سوئيٽر، ڪپڙا، ميڪ اپ جي سامان سميت ٻيا به ڪيترائي ائٽم شامل آهن جن کي کپائي خاصو مال ميڙي ملڪ ڏانهن موٽي وڃن ٿا. جڏهن تهڪيترائي افغاني ته موٽڻ جو نالو ئي نه ٿا وٺن ۽ هتي جايون جڳهون ڪرائي تي وٺيمستقل طور رهائش اختيار ڪري وٺن ٿا. جڏهن ته انتظاميا ان سڄي عمل کان باخبر هونديبهکانئن ڪجهه به پڇڻ جي زحمت نه ٿي ڪري. هتي آباد ٿيل افغاني ڪوشش ڪري پنهنجي عزيزن۽ واسطيدارن کي پاڻ وٽ گھرائي آباد ڪندا رهن ٿا. افغانين جي وڌندڙ انگ جي ڪريمقامي ماڻهو ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي ويا آهن. ڇو ته افغاني پٺاڻ ڪجهه سال اڳ صرف ڪراچي،حيدرآباد، ميرپورخاص، نوابشاهه ۽ سکر تائين محدود هئا، مگر هاڻي انهن جو وڏو انگسنڌ جي ننڍن وڏن شهرن کان ويندي وستين ۽ واهڻن تائين پهچي چڪو آهي ۽ هن وقت کينايتري آزادي حاصل آهي جو سندن ڪاروبار عروج تي آهن ائين محسوس ٿي رهيو آهي جيئن هيهتان جا اصلوڪا رهواسي آهن ۽ سنڌ سندن ملڪيت آهي. چند سال اڳ جن شهرن ۾ ڪاروبار ۽روزگار سانگي ايندا هئا ته اڪيلا ۽ ڇڙا رهندا هئا مگر هاڻي پنهنجا ٻار ٻچا ۽عورتون به ساڻ آڻين ٿا، سندن ننڍا ٻار اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڙهڻ بجاءِ ويگنن بس اڏنريلوي اسٽيشن شهر جي بازارن ۽ اسڪولن جي مين گيٽن آڏو ڊرائي فروٽ سميت ڇولا،پٽاٽا، چپس، دال موٽ، مڪئي داڻا ۽ ٻيون شيون وڪڻي پنهنجي والدين جو مالي سهاروبڻيل آهن، مقامي ماڻهن کان افغاني پٺاڻ وڌيڪ محنتي جفاڪش ۽ ڪمائو آهن، جنهن ڪريهنن علائقن کي هو مال غنيمت سمجهي مال ميڙڻ جو ذريعوبڻائي پنهنجي خاندان کي خوشڪيو ويٺا آهن. افغاني پٺاڻ سادگي جي لحاظ کان اول نمبر آهن، کاڌي پيتي ۾ ڳڙ چانهه۽ ماني سندن خوراڪ بڻيل آهي ڪو به شوشا ڪرڻ بجاءِ افغانستان مان ئي آندل گرم ڪپڙابوٽ ۽ ٻيو سامان استعمال ڪن ٿا. ڪمائڻ باوجود هتان جي ڪا به خريداري نه ٿا ڪن ۽ وڌکان وڌ بچت ڪري پنهنجي ملڪ وڃي آهستي آهستي گرمي جا ڏينهن گزاريندا آهن، مٿين شهرنکان علاوه ڪيترن ئي ڳوٺن جي سلجهيل ماڻهن سياسي سماجي تنظيمن ۽ قومپرستن ڪوششونورتيون ته افغانين جي آمد کي روڪيو وڃي، مگر هن وقت تائين ڪنهن به ٻوٽو نه ٻاريو.افغاني ٿورائي بجاءِ گھڻائي ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، افغانستان مان ايندڙ پٺاڻن جووڏو انگ ڪو به هنر نه ٿو ڄاڻي تنهن باوجود به هو سٺن صنعتي ادارن ۾ مزدوري وٺيووڃن. شهرن جي مک چوراهن تي ريڙها لڳائي نيلامي مال جنهن ۾ سوئيٽر، بوٽ، ڪوٽ،واسڪيٽ، جوراب، جيڪٽ، لويون ۽ گرم شالون شامل آهن انهن کي کپائي روزگار تي قبضوڄمايو ويٺا آهن. اگر ڪو ايترو چوي ته دڪانن آڏو يا مک چوراهن تان حد دخليون ختمڪريو ته هو احتجاج سان گڏ جھيڙي فساد کان به نه ٿا لنوائين ڇو ته کين ٻيا پٺاڻ بهسپورٽ ڪن ٿا ان لاءِ ئي افعاني سري عام کليل داداگيري پڻ ڪن ٿا جڏهن ته ڪيترائيافغاني شهرن ۾مجمعا ڪري انهن ۾ جبلن جون جڙي ٻوٽيون مهمائي ۽ ٻيون هٿرادو ٺاهيلتيل ۽ جواني وڌائڻ واريون دوائون وڪڻي اٻوجهه ۽ مسڪين ماڻهن کي ٻنهن هٿن سان ڦريلٽي رهيا آهن. صحت کاتي کان ويندي سرڪار تائين ساري انتظاميا اگهور ننڊ ستل آهي. جنهنڪري شهرن اندر دهشتگردي جون وارداتون اڻٽر بڻيل آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته سنڌاندر افغانين جي وڌندڙ چرپر تي نظر رکي سندن آمد کي روڪيو وڃي ۽ غير قانوني طوررهيل افغانين کي نيڪالي ڏئي مقامي ماڻهن لاءِ روزگار جا دروازا کوليا وڃن.

شبير احمد عباسي

سياري جي موسم ايندي ئي افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿي ويا.

سياري جيموسم ايندي ئي سنڌ اندر هر سال وانگر هن ڀيري به افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿيويا آهن، جن جي آمد سان سنڌ اندر ڪيترا ئي مسئلا جنم وٺن ٿا مگر انتظاميا هر ڀيريهنن جي آمد کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي آهي. هنن جي اچڻ سان مقامي ماڻهن جي روزگار ۾ گهٽتائياچي وڃي ٿي، جنهن ڪري ڏهاڙي ته ڪم ڪندڙ ڪيترا ئي مقامي ماڻهو بيروزگار ٿي وڃن ٿا.افغاني پٺاڻ گهٽ معاوضي تي به ڪم ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا، جنهن ڪري مقامي مڻهن کينظر انداز ڪيو وڃي ٿو. سنڌ اندر ٿيندڙ ترقياتي ڪمن ۾ به هتان جي انتضاميا گھڻو ڪمپٺاڻن کان ڪرائي ٿي جنهن ڪري ٺيڪيدارن جي پڻ ڪوشش هوندي آهي ته افغانين جي ليبرکان ڪم ڪرايو وڃي، پوءِ روڊن رستن جو ڪم هجي، پٿرن جي وڇائي، ڏامر ڪرائڻ، انڊرگرائونڊ کڏا کوٽائڻ سميت ننڍا وڏا ڪم کانئن ڪرايا وڃن ٿا. جنهن ڪري مقامي غريبپورهيت ٻن ويلن جي ماني جي حاصلات لاءِ به پريشان آهن، افغاني پٺاڻ نه صرف مزدوريڪن ٿا، بلڪه چين، ڀارت، روس، ايران ۽ ٻين ملڪن مان سمگل ڪيل سامان جنهن ۾ واچون،ڪمپيوٽر، ڪلڪيوليٽر، ڊنرسيٽ، ٿرماس، ڪيمرائون، موبائيل سيٽ، ڪٽلري سيٽ، شيشي جاٿانو، ڪالين، ڪمبل، جوسر مشينون، سوئيٽر، ڪپڙا، ميڪ اپ جي سامان سميت ٻيا به ڪيترائي ائٽم شامل آهن جن کي کپائي خاصو مال ميڙي ملڪ ڏانهن موٽي وڃن ٿا. جڏهن تهڪيترائي افغاني ته موٽڻ جو نالو ئي نه ٿا وٺن ۽ هتي جايون جڳهون ڪرائي تي وٺيمستقل طور رهائش اختيار ڪري وٺن ٿا. جڏهن ته انتظاميا ان سڄي عمل کان باخبر هونديبهکانئن ڪجهه به پڇڻ جي زحمت نه ٿي ڪري. هتي آباد ٿيل افغاني ڪوشش ڪري پنهنجي عزيزن۽ واسطيدارن کي پاڻ وٽ گھرائي آباد ڪندا رهن ٿا. افغانين جي وڌندڙ انگ جي ڪريمقامي ماڻهو ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي ويا آهن. ڇو ته افغاني پٺاڻ ڪجهه سال اڳ صرف ڪراچي،حيدرآباد، ميرپورخاص، نوابشاهه ۽ سکر تائين محدود هئا، مگر هاڻي انهن جو وڏو انگسنڌ جي ننڍن وڏن شهرن کان ويندي وستين ۽ واهڻن تائين پهچي چڪو آهي ۽ هن وقت کينايتري آزادي حاصل آهي جو سندن ڪاروبار عروج تي آهن ائين محسوس ٿي رهيو آهي جيئن هيهتان جا اصلوڪا رهواسي آهن ۽ سنڌ سندن ملڪيت آهي. چند سال اڳ جن شهرن ۾ ڪاروبار ۽روزگار سانگي ايندا هئا ته اڪيلا ۽ ڇڙا رهندا هئا مگر هاڻي پنهنجا ٻار ٻچا ۽عورتون به ساڻ آڻين ٿا، سندن ننڍا ٻار اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڙهڻ بجاءِ ويگنن بس اڏنريلوي اسٽيشن شهر جي بازارن ۽ اسڪولن جي مين گيٽن آڏو ڊرائي فروٽ سميت ڇولا،پٽاٽا، چپس، دال موٽ، مڪئي داڻا ۽ ٻيون شيون وڪڻي پنهنجي والدين جو مالي سهاروبڻيل آهن، مقامي ماڻهن کان افغاني پٺاڻ وڌيڪ محنتي جفاڪش ۽ ڪمائو آهن، جنهن ڪريهنن علائقن کي هو مال غنيمت سمجهي مال ميڙڻ جو ذريعوبڻائي پنهنجي خاندان کي خوشڪيو ويٺا آهن. افغاني پٺاڻ سادگي جي لحاظ کان اول نمبر آهن، کاڌي پيتي ۾ ڳڙ چانهه۽ ماني سندن خوراڪ بڻيل آهي ڪو به شوشا ڪرڻ بجاءِ افغانستان مان ئي آندل گرم ڪپڙابوٽ ۽ ٻيو سامان استعمال ڪن ٿا. ڪمائڻ باوجود هتان جي ڪا به خريداري نه ٿا ڪن ۽ وڌکان وڌ بچت ڪري پنهنجي ملڪ وڃي آهستي آهستي گرمي جا ڏينهن گزاريندا آهن، مٿين شهرنکان علاوه ڪيترن ئي ڳوٺن جي سلجهيل ماڻهن سياسي سماجي تنظيمن ۽ قومپرستن ڪوششونورتيون ته افغانين جي آمد کي روڪيو وڃي، مگر هن وقت تائين ڪنهن به ٻوٽو نه ٻاريو.افغاني ٿورائي بجاءِ گھڻائي ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، افغانستان مان ايندڙ پٺاڻن جووڏو انگ ڪو به هنر نه ٿو ڄاڻي تنهن باوجود به هو سٺن صنعتي ادارن ۾ مزدوري وٺيووڃن. شهرن جي مک چوراهن تي ريڙها لڳائي نيلامي مال جنهن ۾ سوئيٽر، بوٽ، ڪوٽ،واسڪيٽ، جوراب، جيڪٽ، لويون ۽ گرم شالون شامل آهن انهن کي کپائي روزگار تي قبضوڄمايو ويٺا آهن. اگر ڪو ايترو چوي ته دڪانن آڏو يا مک چوراهن تان حد دخليون ختمڪريو ته هو احتجاج سان گڏ جھيڙي فساد کان به نه ٿا لنوائين ڇو ته کين ٻيا پٺاڻ بهسپورٽ ڪن ٿا ان لاءِ ئي افعاني سري عام کليل داداگيري پڻ ڪن ٿا جڏهن ته ڪيترائيافغاني شهرن ۾مجمعا ڪري انهن ۾ جبلن جون جڙي ٻوٽيون مهمائي ۽ ٻيون هٿرادو ٺاهيلتيل ۽ جواني وڌائڻ واريون دوائون وڪڻي اٻوجهه ۽ مسڪين ماڻهن کي ٻنهن هٿن سان ڦريلٽي رهيا آهن. صحت کاتي کان ويندي سرڪار تائين ساري انتظاميا اگهور ننڊ ستل آهي. جنهنڪري شهرن اندر دهشتگردي جون وارداتون اڻٽر بڻيل آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته سنڌاندر افغانين جي وڌندڙ چرپر تي نظر رکي سندن آمد کي روڪيو وڃي ۽ غير قانوني طوررهيل افغانين کي نيڪالي ڏئي مقامي ماڻهن لاءِ روزگار جا دروازا کوليا وڃن.

شبير احمد عباسي

سياري جي موسم ايندي ئي افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿي ويا.

سياري جيموسم ايندي ئي سنڌ اندر هر سال وانگر هن ڀيري به افغاني پٺاڻن جا ڪٽڪ پهچڻ شروع ٿيويا آهن، جن جي آمد سان سنڌ اندر ڪيترا ئي مسئلا جنم وٺن ٿا مگر انتظاميا هر ڀيريهنن جي آمد کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي آهي. هنن جي اچڻ سان مقامي ماڻهن جي روزگار ۾ گهٽتائياچي وڃي ٿي، جنهن ڪري ڏهاڙي ته ڪم ڪندڙ ڪيترا ئي مقامي ماڻهو بيروزگار ٿي وڃن ٿا.افغاني پٺاڻ گهٽ معاوضي تي به ڪم ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا، جنهن ڪري مقامي مڻهن کينظر انداز ڪيو وڃي ٿو. سنڌ اندر ٿيندڙ ترقياتي ڪمن ۾ به هتان جي انتضاميا گھڻو ڪمپٺاڻن کان ڪرائي ٿي جنهن ڪري ٺيڪيدارن جي پڻ ڪوشش هوندي آهي ته افغانين جي ليبرکان ڪم ڪرايو وڃي، پوءِ روڊن رستن جو ڪم هجي، پٿرن جي وڇائي، ڏامر ڪرائڻ، انڊرگرائونڊ کڏا کوٽائڻ سميت ننڍا وڏا ڪم کانئن ڪرايا وڃن ٿا. جنهن ڪري مقامي غريبپورهيت ٻن ويلن جي ماني جي حاصلات لاءِ به پريشان آهن، افغاني پٺاڻ نه صرف مزدوريڪن ٿا، بلڪه چين، ڀارت، روس، ايران ۽ ٻين ملڪن مان سمگل ڪيل سامان جنهن ۾ واچون،ڪمپيوٽر، ڪلڪيوليٽر، ڊنرسيٽ، ٿرماس، ڪيمرائون، موبائيل سيٽ، ڪٽلري سيٽ، شيشي جاٿانو، ڪالين، ڪمبل، جوسر مشينون، سوئيٽر، ڪپڙا، ميڪ اپ جي سامان سميت ٻيا به ڪيترائي ائٽم شامل آهن جن کي کپائي خاصو مال ميڙي ملڪ ڏانهن موٽي وڃن ٿا. جڏهن تهڪيترائي افغاني ته موٽڻ جو نالو ئي نه ٿا وٺن ۽ هتي جايون جڳهون ڪرائي تي وٺيمستقل طور رهائش اختيار ڪري وٺن ٿا. جڏهن ته انتظاميا ان سڄي عمل کان باخبر هونديبهکانئن ڪجهه به پڇڻ جي زحمت نه ٿي ڪري. هتي آباد ٿيل افغاني ڪوشش ڪري پنهنجي عزيزن۽ واسطيدارن کي پاڻ وٽ گھرائي آباد ڪندا رهن ٿا. افغانين جي وڌندڙ انگ جي ڪريمقامي ماڻهو ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي ويا آهن. ڇو ته افغاني پٺاڻ ڪجهه سال اڳ صرف ڪراچي،حيدرآباد، ميرپورخاص، نوابشاهه ۽ سکر تائين محدود هئا، مگر هاڻي انهن جو وڏو انگسنڌ جي ننڍن وڏن شهرن کان ويندي وستين ۽ واهڻن تائين پهچي چڪو آهي ۽ هن وقت کينايتري آزادي حاصل آهي جو سندن ڪاروبار عروج تي آهن ائين محسوس ٿي رهيو آهي جيئن هيهتان جا اصلوڪا رهواسي آهن ۽ سنڌ سندن ملڪيت آهي. چند سال اڳ جن شهرن ۾ ڪاروبار ۽روزگار سانگي ايندا هئا ته اڪيلا ۽ ڇڙا رهندا هئا مگر هاڻي پنهنجا ٻار ٻچا ۽عورتون به ساڻ آڻين ٿا، سندن ننڍا ٻار اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڙهڻ بجاءِ ويگنن بس اڏنريلوي اسٽيشن شهر جي بازارن ۽ اسڪولن جي مين گيٽن آڏو ڊرائي فروٽ سميت ڇولا،پٽاٽا، چپس، دال موٽ، مڪئي داڻا ۽ ٻيون شيون وڪڻي پنهنجي والدين جو مالي سهاروبڻيل آهن، مقامي ماڻهن کان افغاني پٺاڻ وڌيڪ محنتي جفاڪش ۽ ڪمائو آهن، جنهن ڪريهنن علائقن کي هو مال غنيمت سمجهي مال ميڙڻ جو ذريعوبڻائي پنهنجي خاندان کي خوشڪيو ويٺا آهن. افغاني پٺاڻ سادگي جي لحاظ کان اول نمبر آهن، کاڌي پيتي ۾ ڳڙ چانهه۽ ماني سندن خوراڪ بڻيل آهي ڪو به شوشا ڪرڻ بجاءِ افغانستان مان ئي آندل گرم ڪپڙابوٽ ۽ ٻيو سامان استعمال ڪن ٿا. ڪمائڻ باوجود هتان جي ڪا به خريداري نه ٿا ڪن ۽ وڌکان وڌ بچت ڪري پنهنجي ملڪ وڃي آهستي آهستي گرمي جا ڏينهن گزاريندا آهن، مٿين شهرنکان علاوه ڪيترن ئي ڳوٺن جي سلجهيل ماڻهن سياسي سماجي تنظيمن ۽ قومپرستن ڪوششونورتيون ته افغانين جي آمد کي روڪيو وڃي، مگر هن وقت تائين ڪنهن به ٻوٽو نه ٻاريو.افغاني ٿورائي بجاءِ گھڻائي ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، افغانستان مان ايندڙ پٺاڻن جووڏو انگ ڪو به هنر نه ٿو ڄاڻي تنهن باوجود به هو سٺن صنعتي ادارن ۾ مزدوري وٺيووڃن. شهرن جي مک چوراهن تي ريڙها لڳائي نيلامي مال جنهن ۾ سوئيٽر، بوٽ، ڪوٽ،واسڪيٽ، جوراب، جيڪٽ، لويون ۽ گرم شالون شامل آهن انهن کي کپائي روزگار تي قبضوڄمايو ويٺا آهن. اگر ڪو ايترو چوي ته دڪانن آڏو يا مک چوراهن تان حد دخليون ختمڪريو ته هو احتجاج سان گڏ جھيڙي فساد کان به نه ٿا لنوائين ڇو ته کين ٻيا پٺاڻ بهسپورٽ ڪن ٿا ان لاءِ ئي افعاني سري عام کليل داداگيري پڻ ڪن ٿا جڏهن ته ڪيترائيافغاني شهرن ۾مجمعا ڪري انهن ۾ جبلن جون جڙي ٻوٽيون مهمائي ۽ ٻيون هٿرادو ٺاهيلتيل ۽ جواني وڌائڻ واريون دوائون وڪڻي اٻوجهه ۽ مسڪين ماڻهن کي ٻنهن هٿن سان ڦريلٽي رهيا آهن. صحت کاتي کان ويندي سرڪار تائين ساري انتظاميا اگهور ننڊ ستل آهي. جنهنڪري شهرن اندر دهشتگردي جون وارداتون اڻٽر بڻيل آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته سنڌاندر افغانين جي وڌندڙ چرپر تي نظر رکي سندن آمد کي روڪيو وڃي ۽ غير قانوني طوررهيل افغانين کي نيڪالي ڏئي مقامي ماڻهن لاءِ روزگار جا دروازا کوليا وڃن.

شبير احمد عباسي / ٻانڌي

45402.2014305.9

ايڪتا ڏهاڙي سنڌ جرڪي پئي

انسانن جي رهڻي ڪهڻي ٻولي تهذيب تمدن کيثقافت چئبو آهي، ثقافت ئي قومن جي سڃاڻپ جي نشاني هوندي آهي، سنڌ جي ثقافت هندستانايران افغانستان سميت اڄ پوري دنيا ۾ نظر اچي رهي آهي. عرب، انگريز ۽ ٻيا اسانجيثقافت کان متاثر ٿي اجرڪ ٽوپيون اوڍي ايڪتا ڏهاڙي تي جهمريون هڻي رهيا آهن، جنهنڪري سنڌ جي ثقافت عالمي ثقافت جو محور بڻجي چڪي آهي. جنهن جو سِهرو ڪاوش، ڪي ٽياين گروپ جي سرواڻ علي قاضي جي سر آهي جنهن گذريل سالن کان سنڌ جي ماڻهن سان ايڪتاجو اظهار ڪندي سنڌي قوم کي ثقافتي ڏهاڙو ڏئي سنڌي قوم جو ڳاٽ اوچو ڪري ڇڏيو، جنهنڪري اڄ ساري سنڌ سميت پوري دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ رهندڙ سنڌي ماڻهن ايڪتا ڏهاڙو پوريجوش ۽ جذبي سان ملهايو جنهن سان سنڌ جي ثقافت جا رنگ نکري پيا.هر طرف صوفياڻا راڳرنگ، سگھڙ ڪچهريون، ملاکڙا، گھوڙن، اٺن ۽ ڏاندن جي ڊوڙ جا مقابلن سان گڏ ٽوپين،اجرڪن، رلين، گج  پڻ ثقافتي رنگن جو مهوررهيا. استادن، شاعرن، اديبن، شاگردن، شاگردياڻين، ٻارڙن، مردن، عورتن ثقافتي رنگاوڍي ريلين جي صورت ۾ رستن ۽ روڊن جو رخ ڪيو ته هر طرف رنگن جي بهار ڇانيل هئي انمرحلي ۾ ڪو به ماڻهو پوئتي نه رهيو هر طرف ايڪتا ڏهاڙي جي ڀرپور آجيان ڪئي وئي، هڪٻئي کي ٽوپين ۽ اجرڪ جا تحفا ڏنا ويا، سياسي سماجي پارٽين کان سواءِ قومپرستن بههن ڏهاڙي کي ڀرپور انداز ۾ ملهايو ، سڄو ڏينهن ڪارڪن دهل ۽ شرناين تي نچندا رهيا، سنڌجي ماڻهن ايڪتا ڏهاڙي کي سياسي سماجي ۽ مذهبي لاڳاپن کان بالاتر ٿي هڪ آواز ٿي هنڏهاڙي کي قومي ڪاڄ طور ملهايو، جنهن جو انتظار کين شدت سان رهندو آهي. ان جاءِ تيسنڌ ۾بارشن سبب آيل تباهي جنهن جا اثر سالن تائين رهندا ۽ متاثرعلائقن ۾ آبادگار هاري ناري ۽ مزدور پڻ متاثر ٿيندا ۽ سندن سور ڪافي عرصي تائينسندن ساٿ نه ڇڏيندا، اهڙن متاثر مردن عورتن ٻارڙن جيڪي گھرن کان ڏور ڪئمپن ۾ زندگيبسر ڪري رهيا آهن ايڪتا ڏهاڙي تي هنن پنهنجا غم سور ۽ سختيون وساري مشعلون ٻاري ريلين۾ شريڪ ٿي قومي گيتن تي نچندا رهيا جنهن سان ماحول دلڪش بڻجي ويو. سندن غمگين چهرنتي مرڪون آڻڻ لاءِ برسات متاثرن کي ايڪتا ڏهاڙي جي حوالي سان ٽوپين اجرڪن سميت ٻيابه تحفا ڏنا ويا. جتي اسان ڏکايل برسات متاثرن سان گڏجي کين مايوسي جو شڪار ٿيڻ نهڏنو اتي اسانکي ايڪتا ڏهاڙي تي اهو به وچن ڪرڻ گھرجي ته ان ڏينهن کي سنڌ جي ترقي ۽خوشحالي جو ڏهاڙو ڪري ملهايون، سنڌ مان جهالت جو خاتمو آڻي تعليمي ادارن جو تقدسبحال رکون، سنڌ مان ڪڌيون رسمون خارج ڪري محبت ۽ ڀائيچاري جو درس ڏيون جيڪو اسانکيعالمن، اديبن، صوفين، شاعرن جي طرفان ورثي ۾ مليو آهي. جڏهن اسان ان درس تي عمل پيراٿينداسين تڏهن ئي اسين سنڌ جي ثقافت، تهذيب، تمدن ۽ قومي شعور جو مثال بڻباسين ڇوته دنيا ۾ جيڪي به انقلاب آيا آهن انهن ۾ وڏو هٿ استادن، اديبن، شاعرن ۽ قومي ٻڌيجو رهيو آهي. 

شبير احمد عباسي

03022110282

[email protected]

مخدوم شاهه محمود قريشي سميت سينيئر اڳواڻ پاڪستان پيپلز پارٽي کان ناراض ڇوآهن؟

سابق وفاقي وزير شاهه محمود قريشي پاڪستان پيپلز پارٽي ڇڏي قومي اسيمبلي جي سيٽ تان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي آهي امڪان آهن ته مخدوم صاحب27 نومبر تي گهوٽڪي ۾ هڪ وڏو جلسو ڪري پنهنجي مستقبل بابت سياسي حڪمت عملي جوفيصلو ڪندو، جنهن سان پيپلز پارٽي تي ڪيترا اثر پوندا اهو وقت ئي ٻڌائيندو. باقيمخدوم صاحب جو تعلق جنهن گادي سان آهي ان جا لکين عقيدتمند سنڌ پنجاب سميت مختلفعلائقن ۾رهندڙ آهن جيڪي ڪنهن به عمل کي متاثر ڪرڻ جي سگهه ضرور رکن ٿا، اهي ڪڏهنبه نه چاهيندا ته هو مرشد جو حڪم ٽاري ڪنهن به پارٽي جو ساٿ ڏين. هونئن به سنڌسميت اسانجي ملڪ جي سياست سردارن، جاگيردارن، چوڌرين، سرمائيدارن، ميرن ۽ پيرن کانسواءِ ٻئي ڪنهن جي وس ۾ نه آهي. هي هڪ اهڙو موروثي عمل آهي جيڪو جاري رهندو پيواچي۽ هر ڀيري ساڳيا چهرا سندن پٽ پوٽا ۽ مائٽ مٽ ئي ميمبر رهندا آيا آهن، جنهنڪريمتوسط طبقي سان واسطو رکندڙ ماڻهن کي اهڙا موقعا گهٽ ملن ٿا. مخدوم صاحب پاران پارٽيڇڏڻ بعد پنجاب ۾ پيپلز پارٽي جي ايم پي ايز فارورڊ بلاڪ ٺاهڻ لاءِ فيصلو ڪري ورتوآهي، جن جو تعلق ڪنهن نه ڪنهن طرح مخدوم صاحب سان جڙي ٿو ڇو ته ان کان اڳ ۾ اهڙيونڳالهيون منظر تي نه آيون،جڏهن مخدوم صاحب پارٽي ڇڏڻ لاءِ پر سويا ته سندس حامين بهاندروني طور سندس حمايت جاري رکي جنهن بعد بظاهر پيپلز پارٽي کان ناراض ٿيل ۽تحفظات رکندڙ ايم پي ايز سان پيپلز پارٽي اڳواڻن ڳالهين جا دور شروع ڪري ۽ کينپرچائڻ لاءِ ڪوششون تيز ڪري ڇڏيون آهن. سوچڻ جي ڳالهه آهي ته پارٽي قيادت اهمشخصيتن ۽ ورڪرن کي پارٽي سان اختلاف رکڻ جا موقعا فراهم ڇو ٿي ڪري. پارٽي قيادت سنجيدگيجو مظاهرو ڇو نه ٿي ڪري. جيڪڏهن پارٽي قيادت مخدوم صاحب جا تحفظات دور ڪري ها تهپنجاب ۾ فارورڊ بلاڪ جو وجود ئي نه پوي ها. مخدوم صاحب جي وڃڻ سان پنجاب جي ڪيترنعلائقن خاص طور تي سرائيڪي بيلٽ جي سياست ۾ وڏي تبديلي نظر اچي رهي آهي. مخدومصاحب جي 27 نومبر واري جلسي بعد امڪان آهن ته ڪجهه ايم پي ايز ۽ ايم اين ايز پارانپڻ مخدوم صاحب جي حمايت جو اعلان ڪيو ويندو جنهن سان وقتي طور پيپلز پارٽي متاثرٿيندي. ڇو ته پيپلز پارٽي جي قيادت سان ڪيترا ئي پيپلز پارٽي جا سينيئر اڳواڻ هنوقت ناراض آهن جنهن ڪري سياسي ڪشمڪش وڌي رهي آهي ۽ پ پ قيادت آخر ايتري ناراضگيڪيئن برداشت ڪري رهي آهي؟ ۽ سينيئر اڳواڻن کي نظر انداز ڇو ڪري رهي آهي؟ ان جاڪهڙا سبب آهن؟ ان لاءِ پيپلز پارٽي قيادت کي نهايت ئي سنجيدگي سان سوچڻ گهرجي ڇوته پاڪستان پيپلز پارٽي ملڪ جي سڀ کان وڏي پارٽي آهي ان لاءِ مٿن زميداري عائد ٿئيٿي ته ايتري ئي همت ۽ جرئت جو مظاهرو ڪن. .ٻئي پاسي اهي الزام هنيا پيا وڃن ته اهوسڀ ڪجهه اسٽيبلشمينٽ جي چوڻ تي ٿي رهيو آهي، مگر اهڙا الزام سياسي پارٽين تي هردور ۾ لڳندا رهيا آهن. پر ان ڳالهه تي افسوس ضرور ٿئي ٿو ته ڪي به اڳواڻ جڏهن ڪنهنپارٽي جو حصو هوندا آهن ته هڪ ٻئي جا گيت ڳائيندي ٿڪبا نه آهن، وري جڏهن ڪنهنمرحلي تي پارٽي ڇڏڻ جو فيصلو ٿيندو آهي ته اهي ئي اڳواڻ جيڪي سندن تعريفون ڪنداهئا اهي نازيبا لفظن ۽ الزامن جي بوڇاڙ ڪري ڏيندا آهن جيڪو عمل جمهوري اعتبار سانبهتر نه آهي. هر ڪنهن کي جمهوري حق آهي ته هو ڪنهن به پارٽي ۾ شامل ٿئي يا ڪنهنپارٽي سان اختلاف رکي اهو سندس جمهوري آئيني ۽ قانوني حق آهي. جيڪڏهن مخدوم صاحب پپ ڇڏي آهي ته اهو به ممڪن آهي ته هو اڳتي هلي وري پيپلز پارٽي ۾ شامل ٿئي. ان لاءِسخت رويا رکڻ نه گهرجن هڪ ٻئي لاءِ نرم گوشو رکڻ گهرجي، اسان جمهوريت کي ان ڪرينقصان پهچايو آهي جو اسين هڪ ٻئي جي عزت نه ٿا ڪريون. اسان کي گڏجي جمهوريت کيمظبوط ڪرڻ گهرجي جيڪو شهيد ذوالفقار علي ڀٽو ۽ شهيد محترمه بينظير ڀٽو جو ويزن هئو،باقي پارٽين ۾ ڪي ماڻهو ايندا ڪي ويندا پيپلز پارٽي جي قيادت کي گهرجي ته پارٽي جيبهتري لاءِ قدم کڻي سينيئر اڳواڻن تي هڪ ڪاميٽي ٺاهي ناراض پارٽي اڳواڻن کي شاملڪري سندن جائز شڪايتون ٻڌي تحفظات دور ڪري سندن شڪوڪ و شبهات ختم ڪيا وڃن جنهن ۾پاڪستان پيپلز پارٽي جي بهتري  آهي.

شبير احمد عباسي

ڀيم جو دڙو لاڙڪاڻي ۾ موجود موئن جي دڙي سان ملندڙ آهي. هي دڙو38 ايڪڙن ۾ پکڙيل آهي. 1965ع دوران سنڌ حڪومت هن دڙي جي کوٽائي ڪئي. کوٽائي دوران هن دڙي جو مين گيٽ پڻ مليو. ٽيم جو چوڻ هيو ته هن دڙي کي چوڌاري عاليشان ڪوٽ ڏنل آهي. پاڪستان ۽ ڀارت جي درميان 1965ع ۾ لڳندڙ جنگ سبب دڙي تي ٿينڙ ڪم سخت متاثر ٿيو ۽ 5 ميمبرن تي مشتمل عملو پگهار ۽ سار سنڀال نه ٿيڻ سبب ڪم ڇڌي ويو. جنهن بعد دڙي ڀرسان رهندڙ ماڻهن هتي ڌن دولت ۽ سونا سڪا هجڻ جي لالچ ۾ کوٽائي ڪئي، ان دوران ڳوٺاڻن هتان کوپڙيون،مورتيون،رانديڪا، سڪا، ٿانو، سونا زيور ۽ ٻيون شيون لڌيون. موجوده وقت ڪو به هن دڙي جو خيال نه ٿو رکي. جڏهن ته ڪيترن ئي ماڻهن پنهنجا گهر دڙي جي حدن ۾ اڏيا آهن. حڪومت جي بي ڌياني سبب هن دڙي جا قديمي آثار ميسارجي رهيا آهن۔